قافله سالار کاروان شام
علی بن حسین مشهور به امام سجاد و زین العابدین علیه السلام[1] امام چهارم شیعیان متولد سال 38 هجری قمری در مدینه است که در آغاز جوانی در واقعه کربلا حضور داشته اند ولیکن به دلیل بیماری قادر به جنگ نبودند.[2]
بنا بر برخی منابع مادر ایشان ایرانی است و شیخ مفید[3] و شیخ صدوق [4] نام ایشان را شاه زنان دختر یزدگرد ذکر کرده اند. در منابع موجود برای آن حضرت 15 فرزند شامل 11 پسر و 4 دختر ذکر شده است[5] و یکی از همسران ایشان ام عبدالله فرزند امام حسن مادر امام محمد باقر ذکر شده است.[6]
امام سجاد علیه السلام 23 ساله بودند که پس از شهادت امام حسین علیه السلام در کربلا به مقام امامت نائل شدند و سرپرستی قافله اسرای کربلا را در بازگشت به شام و سپس مدینه به همراه عمه گرامی خود حضرت زینب عهده دار شدند.[7]
زیارت ائمه بقیع
زیارت جامعه کبیره
نماز امام زین العابدین
خطبه معروف آن حضرت در مسجد شام نقش مهمی در معرفی هدف امام حسین علیه السلام از قیام عاشورا داشت و هدف این قیام را زدودن بدعت از دین پیامبر و به دعوت خیل عظیمی از اهالی کوفه عنوان کردند.[8]
در طی دوران 34 ساله امامت و تا زمان شهادت ایشان که در عمده منابع سال 95 هجری قمری ذکر شده است همواره به یاد امام حسین علیه السلام اشک می ریختند و هنگام مشاهده آب از تشنگی پدر یاد کرده و یاد ایشان را در اذهان مسلمانان زنده نگاه می داشتند.[9]
دوران امامت امام سجاد علیه السلام همزمان با خلافت یزید، عبدالله بن زبیر حاکم مکه، معاویه بن یزید، مروان بن حکم، عبدالملک بن مروان و ولید بن عبدالملک همراه بود.[10]
در زمان حیات و امامت امام زین العابدین علیه السلام قیام های بسیاری در خونخواهی شهدای کربلا اتفاق افتاد که از آن جمله می توان به واقعه حره ،[11] قیام توابین[12] و قیام مختار[13] اشاره کرد که سعی در سپردن امامت جامعه به اهل بیت علیهم السلام داشتند ولیکن امام سجاد علیه السلام اقبالی به آنها نشان ندادند.[14]
آن حضرت در رسیدگی به مستمندان بسیار تلاش می کردند و شبانه به بسیاری از فقرای مدینه کمک می کردند و هرگز هویت خود را برای ایشان آشکار نمی کردند آنچنان که بعد از شهادت ایشان بر اطرافیان آشکار شد که هزینه صد خانوار را بر عهده داشتند. هنگامی که نیازمندی به سوی ایشان می آمد با روی گشاده او را می پذیرفتند و می فرموند صدقه قبل از آنکه به دست خواهنده برسد به دست خدا می رسد[15] و می فرمودند مرحبا به کسی که توشه مرا به آخرت می برد.[16]
از آن حضرت سیصد حدیث در منابع اربعه شیعه ذکر شده است[17] و مشهورترین اثر باقیمانده از ایشان صحیفه سجادیه شامل مجموعه دعاهای آن حضرت است که به دلیل خفقان سیاسی و شرایط سخت پس از شهادت امام حسین علیه السلام سعی بر تبلیغ و اشاعه فرهنگ اسلامی در قالب دعا کردند.[18] در رساله حقوق امام سجاد 51 حق شمارش و تشریح شده است.[19] دعای معروف سحر را ابوحمزه ثمالی از جمله شاگردان ایشان از آن حضرت ذکر کرده است.
شهادت امام سجاد علیه السلام به دستور ولید بن عبدالملک و بوسیله سم در منابع تاریخی ذکر شده است.[20] پس از شهادت ایشان تشییع بی نظیری توسط مردم مدینه صورت گرفت؛ زیرا توده‌های مردم از مناطق مختلف بر جنازه حضرت حاضر شدند و همگی پریشان و گریان و دل شکسته جنازه مطهر حضرت (ع) را بر دوش می‌بردند. مردم در هاله‌ای از اشک با امام وداع می‌کردند. مزار آن امام همام در قبرستان بقیع در جوار عموی ایشان امام حسن علیه السلام و امام محمد باقر و امام جعفر صادق قرار دارد.[21]
سلام بر نور چشم عابدان امام سجاد علیه السلام که اهل مدینه همگی شاهد گریه های او بر مصیبت پدر و شهدای کربلا بودند؛ هم او که یاد شهادت پدر و قیام کربلا را زنده نگاه داشت.
