بسم الله الرحمن الرحیم
به امید خدا و عنایات اهل بیت عصمت و طهارت، شرح مختصر خطبه‌ی فدکیه‌ی حضرت زهرا سلام الله علیها، در روزهای آتی خدمت دوستان و همراهان کانال تقدیم خواهدشد.
قبل از ورود به شرح این خطبه ی باشکوه مقدماتی لازم است که در پستهای آتی ارائه خواهدشد.
امید که بتوانیم گوشه‌ایی کوچک از زحمات و مصیبتای آن بانوی فداکار را جبران نماییم.
🌼💚🌼برای شروع و اتمام این خدمت ناقابل، دعا بفرمایید.
خطبه فدکیه
نام خطبه‌ای است که اول بانوی گرامی اسلام، حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)، در فاصله زمانی کوتاهی پس از ر حلت مصیبت‌بار پدر بزرگوارشان، در مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و در حضور بسیاری از انصار و مهاجرین ایراد فرمودند.
برای نقل فضائل و مصائب حضرت زهرا سلام الله علیها
🌿💫🍃اهمیت خطبه‌ی فدکیه
خطبه‌ی فدکیه، یکی از اسناد و مدارک تاریخی مهم مربوط به وقایع صدر اسلام، و تحولاتی است که منجر به انزوای کامل امام علی (علیه‌السّلام) از صحنه سیاسی – اجتماعی جامعه گردید. این خطبه که پس از تلاشهای بی‌نتیجه فاطمه (سلام‌الله‌علیها) جهت استرداد فدک ایراد گردید، در حقیقت شکوائیه‌ای بود که زهرا (سلام‌اللله علیها) از وضع زمانه ابراز داشت. او که از وضعیت پیش آمده پس از رحلت پدر ناراضی بود، فدک را بهانه‌ای جهت اعلام مواضع به حق خود دید و به بیان و شرح دیدگاه‌های خود پیرامون مسائل مهم جامعه پرداخت.
(فدک از جمله قرا و قصبات حجاز و حوالی خیبر است که با مدینه طیبه دو یا سه روز طی مسافت فاصله دارد که به مقیاس زمان ما به ۱۳۰ کیلومتر می‌رسد. فدک سرزمینی بوده است آباد و به لحاظ داشتن آب کافی، از نخلستان‌های فراوان و محصولات بی‌شماری برخوردار بوده است)
آنچه بیشتر در نظر شیعه حائز اهمیت است، آن قسمت از خطبه است که به شرح وقایع پیش آمده پس از رحلت پیامبر بزرگ اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) می‌پردازد. این خطبه حاوی مطالب و مسائل عمیق فکری بسیاری است که نشان از آگاهی و معرفت حضرت به موضوعات علمی دارد، اما بخش تاریخی خطبه از نظر شیعه دارای اهمیت بیشتری است. این در حالی است که برخی از اندیشمندان و مورخان اهل سنت، درست به دلیل در برداشتن این گونه مباحث، این خطبه را مجعول و ساخته و پرداخته محدثان و مورخان متاخر شیعی مذهب دانسته‌اند.
ر.ک: ابن طیفور، احمد بن ابی طاهر، بلاغات النساء،ص۱۲
برای نقل فضائل و مصائب حضرت زهرا سلام الله علیها
✅هدف اصلی از شرح خطبه
درباره این خطبه تا به حال کتب زیادی، به خصوص توسط دانشمندان شیعه نگاشته شده است. اما اکثراً، بلکه همه این تالیفات و تحقیقات، دربرگیرنده شرح محتوایی خطبه و مباحث مربوط به متن آن است و کمتر به مسائل مربوط به اسناد و رجال خطبه پرداخته شده است.
اما هدف اصلی این طرح، قبل از شرح اجمالی، نظری از برون به خطبه، و نگاهی هر چند کوتاه و گذرا به اسناد و منابعی است که به گونه‌ای به این خطبه اشاره و یا آن را نقل نموده‌اند. این، به خودی خود، باعث می‌شود به نوعی پاسخ شبهه مجعول‌بودن این خطبه نیز داده شود. مباحث مربوط به اسناد و رجال خطبه، جهت بررسی میزان اعتبار آن ضرورتی است انکارناپذیر، و تحقیق در آن منطقاً مقدم بر پژوهش در محتوای خطبه است، اما به دلیل گستردگی مباحث پیرامونی آن، مجال ورود به این مبحث در این مقال وجود ندارد؛ لذا این نوشته می‌تواند پیش درآمدی بر تحقیقات و پژوهش در اسناد و رجال این خطبه جهت تعیین اعتبار آن باشد. در ادامه به منابع، اسناد، و طبقات راویان خطبه، به صورتی مختصر و گذرا پرداخته می‌شود.
منابع خطبه
گزارشهای تاریخی حاکی از آن است که این خطبه در منابع مربوط به نیمه دوم قرن دوم هجری آمده است. لوط بن یحیی، معروف به ابو مخنف ازدی (م ۱۵۷ ه)، کتابی مستقل به نام خطبه الزهرا (علیه‌السّلام) داشته که البته این کتاب از بین رفته است.
همچنین ابوالفرج اصفهانی، از محدثان و مورخان مشهور قرن چهارم هجری، نیز کتابی تحت عنوان «کلام‌فاطمه فی فدک» داشته که آن هم چون دیگر آثار مربوط به این واقعه از میان رفته است.
همچنین احمد بن عبدالواحد بن احمد البزّاز، معروف به ابن عبدون (۳۳۰ – ۴۲۳ه)، از مشایخ مرحوم نجاشی و شیخ طوسی، کتابی به نام «تفسیر خطبه فاطمه الزهرا» داشته است.
علاوه بر این سه کتاب مستقل که پیرامون این خطبه به رشته تحریر درآمده و گزارشهای آن به ما رسیده است، بسیاری از محدثان و مورخان اسلامی، تمامی خطبه یا بخشی از آن را، با ذکر سلسله اسناد و رجال آن – یا بدون اسناد، در کتب خود آورده‌اند و برخی دیگر نیز اشاره‌ای به وجود این خطبه نموده‌اند.
ما در ادامه به منابع مکتوبی که هم اکنون در دسترس است و خطبه حضرت در آن وجود دارد، به ترتیب زمانی حیات مؤلفان، اشاره خواهیم کرد.
ادامه دارد….
🌿منابع این خطبه عبارتند از:
1. بلاغات النساء؛
تالیف احمد بن طیفور: ابوالفضل احمد بن ابی طاهر، معروف به ابن طیفور، در سال ۲۰۴ هجری در بغداد متولد شد و به سال ۲۸۰ هجری در شام بدرود حیات گفت. تالیف حدود پنجاه کتاب را به او نسبت داده‌اند. اثر مشهور او تاریخ بغداد و اثر دیگر او المنثور و المنظوم است. ابن طیفور این کتاب را در چهارده جز تالیف نمود که تنها دو جز یازدهم و دوازدهم آن باقی مانده و بقیه اجزای آن مفقود گردیده است. بخشی از جز یازدهم کتاب فوق، به نام بلاغات النساء هم اکنون در دسترس است.
این کتاب که اکنون به صورت مستقل تحت همین عنوان چاپ شده است، حاوی سخنان برخی از زنان اندیشمند و خطبای عرب زبان است. ابن طیفور خطبه حضرت فاطمه (علیه‌السّلام) را پس از سخنان عایشه، همسر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌واله‌وسلم)، ذکر کرده است.
این کتاب از قدیمی‌ترین منابع مکتوبی است که خطبه حضرت با سلسله اسناد در آن موجود است و هم اکنون در دسترس ما قرار دارد.
ادامه دارد…
🌸خطبه‌ی حضرت فاطمه سلام الله علیها:
🌹حضرت فاطمه سلام الله علیها، خطبه‌ای غراء ایراد فرمودند که به طور مختصر به محورهای آن اشاره می‌کنیم؛ ایشان پس از حمد و ثنای الهی و ترسیمی از رسالت نبوی به این موارد توجه دارند:
الف) یاد‌آور می‌شوند که ما اهل‌بیت یادگاری از پیامبریم که در میان شما به امانت نهاده شده‌ایم.
ب) معرفی خود و بیان زحمات علی (علیه‌السّلام) برای پیشرفت اسلام.
ج) گذری بر رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و ماجراهای پس از آن.
د) توبیخ غاصبان فدک.
ه) خطاب به انصار: «ای یادگاران زمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و‌ای یاوران دین و دژهای محکم اسلام، این چه سستی‌است، در کمک به من و چه کوتاهی است، درباره‌ی حق من و چه خوابی است که در مورد ظلم به من شما را فرا گرفته است؟… شما قدرت کمک به آنچه من طلب می‌کنم و قوت بر گرفتن آنچه در پی آن هستم، دارید. در این فراز حضرت این نکته را یاد‌آور می‌شود که در واقع سستی مسلمانان این حوادث را به دنبال داشته است و آنان نز در این حوادث بی‌تقصیر نیستند.»
در آخر می‌گویند: «این سخنان به خاطر رسیدن جان به لبم بود،… و اتمام حجتی برای شما بود.»
برای نقل فضائل و مصائب حضرت زهرا سلام الله علیها…
🍃🌸🍃دو رویکرد در شرح خطبه‌ی فدکیه:
«مساله‌ی فدک»، یکی از مباحث مهمی است که محققین در طول تاریخ به آن پرداختند.
در تحلیل فرازهای این خطبه دو رویکرد مورد توجه قرار می گیرد:
اول آنکه: ما شخصیت حضرت صدیقه طاهره را به عنوان یک انسان ممتاز در نظر بگیریم و جریان غصب فدک را به عنوان مشی اقتصادی خلیفه‌ی اول بعد از غصب خلافت بدانیم.
دوم: در رویکردی بالاتر …، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را صاحب بیت النور نبی اکرم بدانیم که سیر هدایت و نور همه‌ی عوالم با ابتلای ایشان می باشد و درگیری حضرت درگیری دو جبهه تاریخی حق و باطل است…
